اهمیت دو چندان خط و خوشنویسی در عصر جهانی شدن / امیرخانی در سمپوزیوم مجسمه‌سازی ترکیه چه گفت؟

  سومین دوره سمپوزیوم خوشنویسی و حلیه شریفه (متن معروف در ستایش پیامبر مکرم اسلام) با حضور رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در استانبول برگزار شد. در این دوره که غلامحسین امیرخانی به عنوان میهمان ویژه و علی شیرازی به عنوان داور از ایران در این رویداد حضور داشتند.  این سمپوزیوم با حضور هنرمندانی از عراق، مصر، سوریه، ترکیه، ایران، ... در چهار رشته نسق، نستعلیق، ثلث و شکسته رقابت داشتند، "جواد خوران" جایزه ویژه 50 هزار دلاری هیات داوری و لوح سپاس جشنواره را از رجب طیب اردوغان دریافت کرد.

در این دوره مانند دوره‌های قبل خوشنویسان از سراسر جهان اسلام در این رویداد رقابتی حضور  داشتند که جایزه نخست بخش خط نستعلیق به یک ایرانی رسید. در این مراسم محمد چبی، مدیر گالری آنتیک صنعت استامبول و بنیانگذار سمپوزیوم حلیه شریفه، روند شکل گیری این رویداد و اهمیت آن را تشریح کرد.

  او در ادامه از استاد غلامحسین امیرخانی، استاد ارشد انجمن خوشنویسان ایران، به عنوان هنرمندی بزرگ و فیلسوفی روشنفکر یاد کرد و از ایشان درخواست کرد مقالاتی را جهت نشر در مجلات تخصصی خوشنویسی ترکیه بنویسد. او در این سخنرانی درباره حلیه‌نویسی که از دیرباز در میان خوشنویسان عثمانی راهی برای ابراز ارادت به پیامبر مکرم اسلام بوده؛ سخنانی را ایراد کرد. خوشنویسان عثمانی براساس حدیث "استشفوا بالحلیه" ، تحریر حلیه شریف را مبارک می‌دانند و  اعتقاد دارند هر جا متن حلیه باشد، نه فقط از گزند آفاتی چون زلزله، آتش‌سوزی و قحطی در امان هستند، بلکه موجب آرامش، رفاه و برکت ساکنان آنجا خواهد شد. حتی بر این باورند که حلیه نویسی در روز رستاخیز شفیع افراد خواهد شد.

غلامحسین امیرخانی نیز در سخنانی اهمیت خوشنویسی را در عصر جهانی شدن جهان و فرو ریختن دیوارها دو چندان قلمداد کرد و گفت: از این رهگذر ابتکار شکل‌گیری حلیه می‌تواند به بهتر دیده شدن این خط و معنای ژرف آن شود. هر انسان بار امانت الهی دارد که پس از کسب معرفت باید آن را به درستی انتقال دهد، متن حلیه شریفه سرشار از رازهای این بار امانت است که به لطف خوشنویسی به ادوار مختلف به میراث رسیده است؛ حلیه دو اصل بنیادین اخلاق و تعادل در رفتار را بازتاب می‌دهد که ضرورت زندگی امروز است.

  رئیس انجمن خوشنویسان ایران گفت: آقای محمد چبی هنرمند بسیار توانمند و کم‌نظیری هستند که ذوق و هنر ایشان باعث شد که در مقطع درستی از تاریخ به خودشان مأموریت انجام این کار بزرگ را بدهند. کاری که ایشان انجام داد، مقارن است با فرآیند جهانی شدن. امروز زمان آن رسیده که تمام دیوارهایی که بین فرهنگ‌ها، ادیان و زبان‌های مختلف و همچنین بین شرق و غرب حائل است، برداشته شده و تنوع‌های فرهنگی، زبانی، مذهبی و... باعث تکامل جهان شود. متأسفانه این تنوع‌ها فعلاً به دشمنی و تخاصم انجامیده، یعنی دقیقاً دارد متضاد اصل "تعارفوا" که در قرآن ذکر شده عمل می‌شود. "تعارفوا" در قرآن می‌گوید که همه این تنوع‌ها باید با همت نیروی همگانی موجب تکامل، هم‌افزایی و رشد و تعالی شود و همه مسئولیت و بار امانت خود را به دوش بگیرند.

امیرخانی اظهار داشت: امانت کلمه حساس، گسترده و پر معنایی است که انسان‌ها نسبت به این کلمه مدیون هستند و باید خودشان را به آن متعهد بدانند. چگونه است که آدمی نسبت به این بار امانت گران‌بها فراموش کار شده و بی‌اعتنایی می‌کند و در عین حال، سیاست‌های منطقه خودش را در اولویت قرار می‌دهد؟ در حالی‌که حیاط و خیابان ما متصل به حیاط و خیابان دیگری است و همه نسبت به همدیگر و در نهایت همه نسبت به جهان مسئول و مدیون هستند. دنیای امروز توانسته این مسئولیت و امانت را به گوش همه برساند اما عمل به این هدف، مغفول و روی زمین مانده است. دنیا به ما یک سری اطلاعات می‌دهد اما پشت این اطلاعات یک سری معرفت و شناخت هم لازم است که باید به آن توجه شود. در واقع، اطلاعات باید مقدمه برای رسیدن به بصیرت و معرفت باشد.

 او اظهار داشت: باید به آن ذوق و سلیقه‌ای که متن همیشه پر دوام و پیام‌رسان "استشفوا بالحلیه"را انتخاب کرده، آفرین گفت. من نمی‌دانم که این متن را کدام یک از متفکرین اسلام انتخاب کرده‌ که در زندگی مردم جاری و ساری است. این متن به خاطر معنای عمیقی که دارد، همیشگی و جاودان است. این نسخه باید مورد توجه و عنایت امروز و فردا قرار بگیرد. متن به طور خلاصه به اخلاق و تعادل داشتن در شخصیت اشاره می‌کند. در این متن از خلق و خوی پیامبر مکرم اسلام استفاده شده که این خلقیات و صفات باید به نسل‌ فعلی و نسل‌های بعدی منتقل شود؛ در غیر این صورت، جامعه بشری روی سعادت را نخواهد دید.

رئیس انجمن خوشنویسان ایران گفت: در این متن به طور خلاصه به تعادل و اخلاق سفارش شده است. پیرایه‌هایی که بعدها به لحاظ هنری در این متن نوشته شده نیز به خاطر تمایل انسان به زیبایی و زیبایی‌شناختی است. این زیبایی هر چقدر که در بلوغ ما انسان‌ها تصرف‌کننده‌تر باشد، اثرش عمیق‌تر و تربیت‌ کننده‌تر خواهد بود. بنابراین پیرایه‌های زیبای اطراف این متن هم خیلی اهمیت دارد چون پیرو مطالبی در زمینه‌های اخلاقی و عرفانی است و به راستی که نسخه درد و داغ امروز جهان بشری همان اخلاق است.

امیرخانی اظهار داشت: پیامبر (ص) در یکی از احادیث خود می‌فرمایند: "انی بعثت لاتمّم مکارم الاخلاق". (من برای کامل کردن مکارم اخلاق برگزیده شده‌ام). معنای این حدیث برای اهل سخن روشن است امام مردم عادی نمی‌توانند به صورت تمام و کمال از آن استفاده داشته باشند. از این حدیث، اخلاق به عنوان نسخه شفابخش انسان، دریافت می‌شود. اگر این مفهوم به درستی درک نشود و آدمی آن را در رویه زندگی به کار نگیرد، حرکتش به سمت رشد و تعالی مختلف می‌شود. اخلاقی که پیامبر (ص) اشاره می‌کنند که برای کامل کردن آن برگزیده‌ شده‌اند، 4 رکن اصلی دارد؛ عدالت، حکمت، عفت و شجاعت. هر کدام این 4 رکن، صفاتی هستند که در کنار همدیگر شخصیت انسان را تکمیل می‌کنند و آدمی را به سمت رشد و تعالی سوق می‌دهند. هر کس اگر بتواند به اندازه توان‌اش از این صفات بهره ببرد و نسبت به آن‌ها امانت‌دار باشد، راه درست و سریع‌تری را برای رسیدن به سر منزل مقصود طی خواهد کرد.

او بیان کرد: همه آدم‌ها نسبت به خودشان و نسبت به این دنیا مسئولیت دارند و باید حفظ امانت کنند. هر کسی مأموریتی بر گردنش است که اگر در آن کوتاهی کند، کفر کرده است. معنای مصطلح کفر به جای خود. این کار هم کفر است، کما این‌که حضرت مولانا در یک مصراعی می‌گوید که کفر جهل است و قضای کفر علم. پس بزرگ‌ترین دشمن انسان، جهل است. از این واقعیت نمی‌توان شانه خالی کرد. الان 50 و چند کشور اسلامی در تمام کره خاکی وجود دارد که همه برای جهان سومی بودن خود به دنبال دلایل مختلف می‌گردند، غافل از آن‌که جاهل بودن ما موجب عقب ماندن‌مان است. اگر جهل وجود نداشت که اوضاع و احوال ما این نبود. الان شما هر کجای تاریخ را که دست بگذارید، می‌بینید که ما به جای تعامل، با یکدیگر تقابل کرده‌ایم. بنابراین معلوم است که آموزه‌های حضرت مسیح (ع)، حضرت موسیقی (ع) و پیامبر عظیم‌الشأن اسلام دفع شده و یا همه در جهت حفظ قدرت و رسیدن به منافع خود از آن استفاده کرده‌اند. پس کسانی که این مطلب را در نمی‌یابند و اسیر سیاست می‌شوند، از جهل‌شان است.

امیرخانی گفت: خط و خوشنویسی به عنوان یک هنر ناب و انتزاعی، بیشترین برخورداری را از حفظ و شهود انسان می‌کند. این هنر مورد قبول غربی‌ها هم هست و آن‌ها هم چه به صورت سنتی و چه به صورت استفاده از کلمات، تابلوهای خوشنویسی متعددی با شکل و فرم‌های خاص دارند. در حال حاضر آن‌ها حتی از ما هم بیشتر از خط استقبال می‌کنند. بنابراین فرصتی پیش آمده که خوشنویسی وارد محافل جهانی شود. مطمئناً خط در فرهنگ شرق به خصوص در خاورمیانه به خاطر هم‌آغوشی حروف و خطوط، رنگ و بوی ویژه‌تری دارد و ترکیب خط ما ترکیبی است که در دنیای غرب کمتر شناخته شده است. بنابراین اگر آثار ما در محافل جهانی ارائه شود، غربی‌ها می‌توانند توجه ویژه‌ای به خوشنویسی نشان دهند.  

او اظهار داشت: به گمان اهالی فرهنگ و هنر، نسخه نهایی برای نجات بشر همان فرهنگ است چون هیچ انسانی با هر سلیقه و فرهنگی نیست که با هنر مخالفت داشته باشد. شما در تمام موزه‌های غرب و شرق می‌بینید که آثار بی شماری در سبک و هنر‌های گوناگون و از هنرمندان کشورهای مختلف کنار هم چیده شده‌اند. این آثار به ظاهر همدل هستند ولی هم‌زبان نیستند اما کسانی که چشم بینا و ذهن بیدار دارند، هم‌زبانی آن‌ها را هم تشخیص می‌دهند. خوش‌بختانه دنیای امروز بیش از همیشه با این همدلی و هم‌زبانی آشنا است.

رئیس انجمن خوشنویسان گفت: آن‌ چه که در اسلام به عنوان کلمه از آن یاد شده، یک نماد و اسطوره‌ای است که خداوند ترجیح داده از طریق آن همه چیز را به جان و اندیشه انسان‌ها منتقل کند. بدون کلام، انسان‌ها نمی‌توانند با همدیگر ارتباط برقرار کنند. محمد فضولی شاعر آذری در این خصوص یک بیت زیبا دارد که می‌گوید: هست پنهان همچو جان اندر بدن / در سخن معنی و در معنی سخن. یکی از بزرگان هم در این خصوص می‌گوید که دنیا بر مدار معلم به یک دنیای پیشرفته مبدل گردید و آدم‌ها هرچقدر که استعداد داشته باشند، در نهایت باید همت‌شان را قوی کنند تا به رشد و تعالی برسند. نقش معلم در رساندن مفهوم کلمه بر کسی پوشیده نیست. خط و خوشنویسی نیز که جنبه زیبایی‌شناسی کلام است، نقشی جدی در دنیای امروز ایفا می‌کند. در عالم خوشنویسی هم از بزرگان ما روایت شده که اگر قلب هنرمندی از صفا و محبت خالی باشد، هرگز به کمال نخواهد رسید.