* ملاحظاتی چند در دانش کتیبه‌نگاری و ضرورت کاربرد اصول و قواعد خوشنویسی در تحلیل کتیبه‌ها

نویسنده: شهیدانی، شهاب؛

بهار 1397 - شماره 18 علمی-پژوهشی (وزارت علوم)/ISC (24 صفحه - از 89 تا 112)

چکیده:

    رویکردهای کتیبه ­شناسی موجود؛ اغلب وجوه مختلف ادبی و ملاحظات محتوایی متن، اهمیت تاریخی و توجه به وقایع گذشته در بطن کتیبه­ها را مد نظر دارد و این امر منجر به گونه­شناسی و طبقه­بندی کتیبه­ ها از حیث مضامین وقفی، فرمانی، یادمانی و احداثی و در نوع دیگر شناخت مواد و مصالح شده است. در این میان جنبه های هنری کتیبه­ ها از منظر خوشنویسی که دارای ارزش بالایی می­ باشد، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بخش مهمی از این نقیصه به فقدان مبانی و روش­ های نقد کتیبه­ ها بر اساس ملاحظات خوشنویسی و اصول و قواعد آن باز می­ گردد. با آنکه این اصول و قواعد؛ منبع و معیاری مهم برای درک زیبایی، شناخت و تحلیل آثار خوشنویسی است اما این سنجه بیشتر در قالب­های غیرکتیبه­ نگاری و از جمله قطعه­ نویسی، چلیپا، کتابت و کتاب­ آرایی به کار گرفته شده و در خصوص کتیبه نگاری مورد غفلت قرار گرفته است. هدف این پژوهش ارائه مبانی نظری و تحلیلی در خصوص چگونگی بهره­ مندی از اصول و قواعد خوشنویسی در کتیبه­ شناسی از منظر هنر خوشنویسی است این امر با روش تحلیلی و توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ­ای و اطلاعات میدانی از کتیبه ­ها انجام گرفته است. در پی یافتن سوال و مساله اصلی پژوهش مبنی بر چگونگی تحلیل کتیبه­ ها از منظر اصول و قواعد خوشنویسی؛ و با عطف به رساله ­های خوشنویسی و پژوهش­ های مرتبط، یافته ­های پژوهش بیانگر آن است که استفاده از اصول و قواعد مندرج در رساله­ های خوشنویسی، بنا به ملاحظات خاص کتیبه­ نگاری و مقتضیات معماری با جرح و تعدیل لازم و با توجه به میزان انطباق برخی از آنها در کتیبه ­نگاری امکان­پذیر خواهد بود. اصل نسبت، ترکیب و کرسی در روند تحلیلی کتیبه­ ها دارای ارزش مهم­تری است و اصول صفا و شان، قاعده مشق نظری و عملی در درجه بعدی قرار می­ گیرد. نحوه شناخت سبک و شیوه به عنوان مولفه ­ای اساسی در تحلیل کتیبه­ نگاری نیز با توجه به کیفیت و کمیت کتیبه ­ها دارای اهمیت است. طبیعی است که مبانی ارائه شده در جنب سایر روش­ ها و گونه­ شناسی مطالعات کتیبه­ نگاری، می­ تواند به درک روشمندتری از ارزش­های کتیبه نگاری منجر شود و چشم ­انداز تازه ­تری را برای ارزیابی و تحلیل وجوه زیباشناختی کتیبه­ ها فراهم ­سازد. دریافت مقاله